Note: This database is re-populated every day at midnight, Eastern Standard Time. Information in this database may become unavalable for approximately 10 minutes while this process completes.
T-S Ar.48.270
Editor: Ed. S. D. Goitein and Mordechai Akiva Friedman, Ḥalfon the Traveling Merchant Scholar : Cairo Geniza Documents (in Hebrew) (2013), vol. 4.
Library: CUL
ח10
מכתב מאת חלפון אל אחיו עֵלי הדיין
עַיְ̇דַאבּ, סוף הקיץ או סתיו שנת 1131 לערך
ד4. TS Arabic 48.270
חומר הכתיבה: נייר; מידותיו: 13.8 x 19.8 ס"מ. פורסם אצל גויטיין, יהדות תימן, עמ' 234–237; הנ"ל, התימנים, עמ' 61–66; גיל ופליישר, ריה"ל וחוגו, עמ' 348–354.
חלפון כתב מעַיְ̇דַאבּ, עיר הנמל הסודאנית שעל חוף ים סוף, לאחיו הגדול עֵלי הדיין, היושב בקהיר. באיגרת דין וחשבון קצר על מסעו הבלתי מוצלח של חלפון לתימן ולהודו ובייחוד על המחלוקת הקשה שנתגלעה בתימן, שנסבה על ההתמודדות בין רשויות היהודים במצרים ובבגדאד בכלל ועל הזכרת הרשות של הגאון מצליח הכהן, ראש היהודים במצרים, בתפילה. חלפון לחם את מלחמתו של מצליח אולם הוא וחבריו הסוחרים הזרים סבלו עלבונות קשים מידי היהודי הפרסי, בן דוד ראש הגולה, שציווה לבטל את רשותו של מצליח, ומידי נכבדי עדן. את איגרתו הריץ חלפון לקהיר בידי הסוחר הצפון-אפריקני אברהם בן מֻעְטִי, שיחד עם חברו לדרך יוסף בן עזרא שיתף פעולה עמו במריבה והגן על זכויותיו של מצליח. חלפון יעץ לעֵלי להביא את אברהם בפני הגאון, כדי שיספר לו את הקורות בתימן בפרוטרוט וכדי שיוכל הגאון להכין תגובה הולמת לאלה שפגעו בכבודו. ייתכן שתעודה ח10 היא המסמך האחרון שנכתב על הפרשה, ששרד, אף על פי שהוא מסכם אותה מתחילתה, והמסמך הראשון הוא תעודה ח5. הרקע למחלוקת וקורותיה נדונים במבוא, לרבות השיקולים לקביעת הזמן המשוער של כתיבת תעודה ח10.
1 עלקת למולאי אכי הדה אלאחרף מכת[ובה עלי חפז]
2 לסרעה מסיר חאמלהא אעלמה פיהא תבת [א]לִ[לה]
3 מגדהא אנני בחמד אללה ופ̇צלה וצלת עידאב עלי
4 גמלה אלסלאמה ואלעאפיה יודו ליו ̇ח ונ̇פ ל̇ב ̇א
5 וקד כאן תקדם מני אלי מולאי עדה כُתב אעלמה
6 בדלך וקד עלם אלכאלק כיף מקאמי בעידאב ושדה
7 שוקי לנ̇טר מולאי אכי חפ̇טה אללה ואלתקרב אליה
8 ונדמי למא יפותני מן אלתנסם בטיב ראיחת[ה]
9 ממא אסאל אלבארי קרב אלאגתמאע קריב גיר
10 בעיד אנה עלי דלך קדיר ברחמתה אן שא אללה
11 ולכן תעוקי פי עידאב אמר ̇צרורי ולשדה
12 אכידה לע̇טם אלכרא ועדם אלדהב מצאף אלי
13 שדאיד קאסיתהא פי הדה אלספרה ומא כר̇ג
14 מני ותמחק מן כסארה ו̇ציעאן פי אלבחר וגיר
15 דלך ומא פُעל מעי פי אלב̇צאיע פי דכולי
16 לליَמَן ו̇צُייّע עליי פיהא ואُחוَ̇גת5 ללדכול
17 ללהנד בבקיה אלב̇צאיע חתי דהבתُ גמיע
18 תמנהא פי אלמכוס ו̇צאעת אלאצול ושי יטול
19 שרחה מן אלקום ואלשכץ אלדי תעלם פלמא
20 כר̇גת מן פ̇צל אללה אלי עידאב ו̇גדת אכריה
21 תסת̇גרק תُלת אלמאל ומא תם מא יחמל
22 פאחת̇גת תאכרת אלי אן יפר̇ג אלבארי
23 ואמא מא ̇גרא הדה אלסנה פי חק סידנא
24 גאון יכון כסאו פהו שי יטול שרחה לכתרתה
25 ותואתרה ויעז עליי ויקבח דכר דלך מן
26 כל כסיל ועם ארץ ומלשין ורכיל ויועץ
27 רע ומן לא עלם להם באלרתב וחקאיקהא
28 ומא סמעוה דכל
[שוליים]
(1) עקולהם (2) ואתפק וצל פארסי (3) דכר אנה דאוודי מבית דויד (4) בן עם ראס אלגאלות ורכבוה (5) ורכב רכוב ע̇צים ופעל (6) אעמאל יטול שרחהא יתכלם11 (7) בזאיד ונאקץ ותאמל מא (8) אתפק לי בוצולה עקיב מא (9) תעלם ו̇גרא עלי עבדך (10) ואכוך12 מן אלצרות מא (11) לא תנחצר ואלדל ואלהואן (12) מא לא ינוצף ואנא סתום (13) אטום צאבר לחכם (14) אללה ועלי אעתקאד (15) מולאי אדונינו גאון (16) יכון כסאו וגהדו בי13 (17) אן אח̇צר מעהם (18) ואסמע מא י̇גרי (19) פי מ̇̇גאלסהם עלי אנהם14 (20) ויכרמוני פכרהת (21) דלך ולם א̇גיבהם (22) אליה ובל̇גתהם (23) וחמלת מנהם גמיע (24) מא אראדוה מן (25) אלדל ואלהואן
[שוליים עליונים]
(1) חתי15 ארת̇גז לי (2) גמיע אליהוד אלמסאפִרין (3) ובעץ אהל16 אלבלד (4) ו̇̇גמיע מא ̇גרא (5) קד כُתב מנה (6) בע̇צה והו יצל (7) צחבתי אן שאלל[ה]17 (8) פי [מח̇צר]18 כביר (9) וחרִ[ת]19 [...] (10) עלִ[י ...] (11) פיה [...] (12) אלמ[...] (13) אלגזִ[ ...] (14) מן אִ[...]20
1 אהל אלבלד פתעלם סידנא בדלך חתי יקף עליהא
2 אן שאללה ויעלם במא י̇גאובהם בעד דלך ואמא
3 אליועצים בעלי לשון הרע בן גמיהר וסאלם ו̇גירה פבדר מנהם
4 מן אלפעל ואלכלאם פי הדה אלנווّב שי יטול שרחה וגרא
5 עלי מן הדא אלשכץ מא לא ינוצף ואשר מא עמלוה האולי
6 אלזדים וקף ואחד צלא ודכר רשות אדונינו מצליח יחי לעד
7 פקאמו עליה הם מע אהל אלבלד ונהרוה ואלזמוה באלודוי
8 ברבים עלי פעל כדא וכדא ושי לא תוכל הארץ שאת
9 ומא אקדר ולא אחסן אצף למולאי חבה ממא ̇גרא ולכן
10 בע̇ץ אצחאבנא קד עאדו לא שך עליכם ויעידו וקד
11 תוגה חאמל הדה אלאחרף והו יעלם גמיע מא גרא אדא
12 סאלתה יכברך ותוצלה אי̇צא אלי סידנא יכון כסאו
13 ותזיל חשמתה ויסאלה סידנא והו יחדת במא יחפ̇ץ
14 וכדלך אי̇צא אנא אוכד עלי מולאי ומא אחתאג מע
15 פ̇צלה וצייّה אן יחסן לקא הדא אלשכץ והו אלשיך אברהים
16 בן מעטי אלתלמסאני ורפיקה אלשיך יוסף בן עזרה פאן
17 הם מן אגל אלביות ואלנאס מן אל̇גרב תם פי אלדין ואלכיר
18 וחסן אלמעאמלה ואלצחבה ואלעשרה שי יזיד עלי אלוצף ו̇טהר
19 מנהם ̇גוהד כתיר פי חק אלשריעה וחק שרי ישראל
20 ומקדמיהם ובאלכאץ פי חק סידנא גאון יכון כסאו פקד
21 נה̇צו פיה וא̇צהרו מנה שי כתיר ולם יחאשמו פיה אחד
22 ולם ידא̇גו פיכון מולאי יُעלם סידנא בדלך לינ̇טרהם
23 וילמחהُם בעין מא פעלוה ומא אחתאג אוצי מולאי פי
24 כראמתהם פי כל וקת ואלחלפאן עליהם אלי אלקאהרה ואלת̇גמל
25 מעהם אלי חית וצולי אן שאללה פהם ענדי במנזלה אהל
[שוליים]
(1) ערפת מולאי (2) דלך ליפעל פיה (3) חסן ראיה אלכרים (4) יכץ מולאי עזיז (5) נפסה אתם סלאם (6) וגמיע מן תחוטה (7) ענאיתה אתם (8) סלאם ותקבל (9) עני ידי סידנא (10) גאון יכון כסאו (11) לעדי עד (12) ותכדמה33 בא̇גל (13) סלאם ואדונינו (14) נשיא נשיאי הלוי (15) אגל סלאם ומולאי (16) אלחמדת אגל (17) סלאם ומולאי (18) נזר החבירים34 (19) אגל סלאם ומולאי (20) אלשיך אבו זכרי (21) אגל סלאם ואכי (22) אבו עלי ואולאדה (23) אגל סלאם וגמיע (24) אלאהל ואלאטפאל (25) מכצוצין אתם (26) סלאם ואלשיך (27) ר35 סבאע אתם (28) סלאם ושלום
[בכיוון הפוך]
1 [... ובט]חִוני כבוד גדולת קדושת אחיו צעירו
2 [מר' ורב' עלי נזר המשכ]ילים העומד בשירות אדונינו יחי לעד יושם כפרו
3 בר אבא מרי נתנאל הלוי ̄זל חלפון הלוי בר
4 נתנאל ̄זל